Początki

Zakon Braci Kaznodziejów (Ordo Fratrum Praedicatorum – OP) powstał na początku XIII wieku w południowej Francji, a pierwszy klasztor założony został w 1215 roku w Tuluzie. Jego założycielem był Hiszpan, św. Dominik de Guzman (ok. 1172-1221), kanonik katedry w Osmie, od którego imienia zakon wziął swoją dzisiejszą nazwę. W 1216 roku papież Honoriusz III zatwierdził nowy zakon, w oparciu o regułę św. Augustyna. Sam Dominik został kanonizowany w 1234 roku i pochowany w kościele dominikanów w Bolonii.

Żebraczy i intelektualny

Klasztory dominikańskie powstawały niemal zawsze w samych centrach miast i utrzymywały się z datków wiernych, stąd dominikanie, podobnie jak i franciszkanie, nazywani byli zakonem żebraczym lub mendykanckim. Szczególnym powołaniem zakonników było kaznodziejstwo, oparte na solidnym przygotowaniu teologicznym, zwłaszcza pośród heretyckich wspólnot katarów, waldensów i albigensów. Między innymi dlatego papież Grzegorz IX w 1231 roku przekazał w ręce dominikanów powołany kilkanaście lat wcześniej urząd inkwizycji, który sprawowali do końca średniowiecza.

Święty Dominik specjalny nacisk położył na duchowe, teologiczne i filozoficzne przygotowanie zakonników do pracy duszpasterskiej. Kluczową rolę odgrywać miał jednak nade wszystko dobry przykład własnego życia, zwłaszcza wobec osób krytycznie czy wrogo ustosunkowanych do duchowieństwa i Kościoła. Dzięki gruntownemu wykształceniu dominikanie wnieśli istotny wkład w rozwój średniowiecznych uniwersytetów, zwłaszcza w Paryżu, Bolonii i Padwie.

Wybitni przedstawiciele

Wśród dominikanów było wielu wybitnych teologów i filozofów, między innymi św. Albert Wielki i twórca scholastyki – św. Tomasz z Akwinu. Twórcą Złotej legendy, najpoczytniejszego dzieła hagiograficznego w wiekach średnich, był dominikanin bł. Jakub de Voragine. Zakon odegrał także wielką rolę w kształtowaniu duchowego oblicza późnego średniowiecza, czego najlepszym przykładem była działalność mistyków nadreńskich: Jana Taulera, Henryka Suzona i Mistrza Ekharta. Z Zakonu Kaznodziejskiego pochodził także wybitny malarz wczesnego renesansu, Fra Angelico, późniejszy błogosławiony i – od 1987 roku – patron artystów.

Z innej gałęzi Zakonu pochodzi między innymi wielka mistyczka, św. Katarzyna ze Sieny, patronka Europy i doktor Kościoła.

Dominikanie na świecie…

Obecnie na całym świecie Zakon Kaznodziejski podzielony jest na 50 prowincji, liczy sobie około 7,5 tysiąca kapłanów i braci, na czele z rezydującym w Rzymie (przy kościele Santa Sabina) generałem, którym jest obecnie Francuz, o. Bruno Cadoré OP. Również w Rzymie dominikanie posiadają i prowadzą znany i ceniony uniwersytet papieski Angelicum, którego rektorem był do niedawna o. Władysław Kaczyński OP.

…i w Polsce

Do Polski pierwsi dominikanie, pod przewodnictwem św. Jacka, przybyli z Rzymu w 1220 roku na zaproszenie biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża. Najstarszy macierzysty klasztor pod wezwaniem Świętej Trójcy został założony w Krakowie (1222) i istnieje nieprzerwanie do dziś. Kolejne konwnety powstały między innymi we Wrocławiu (1226), Sandomierzu (1226), Gdańsku (1227) i Poznaniu (1243). Pierwszym prowincjałem obejmującej wszystkie polskie klasztory nowej prowincji został Gerard z Wrocławia. Do końca XVII stulecia na terenie całej Rzeczpospolitej istniało 45 klasztorów, nie tylko w dużych miastach, ale i poza nimi.

Polska Prowincja Dominikanów, z siedzibą w Warszawie, liczy ponad 400 zakonników i posiada 14 klasztorów. Na jej czele stoi prowincjał, którym jest obecnie o. Paweł Kozacki OP. Zakonnicy zajmują się przede wszystkim działalnością duszpasterską, rekolekcyjną i naukową, a zwłaszcza prowadzeniem duszpasterstw akademickich i młodzieżowych.