Asystentem fraterni może być brat dominikanin, ksiądz diecezjalny lub siostra zakonna (gdy fraternia nie jest erygowana przy klasztorze).

Asystenta mianuje prowincjał, konsultując się wcześniej z promotorem prowincjalnym i miejscową radą świeckich. Asystent winien wspomagać fraternię w sprawach doktrynalnych i duchowych. Mówi o tym punkt 21c Reguły:

Asystent zakonny (brat lub siostra) wspomaga członków w sprawach doktrynalnych i w życiu duchowym. Jest on mianowany przez prowincjała po zasięgnięciu zdania promotora prowincjalnego i miejscowej rady świeckich.

W przypadku kapłana diecezjalnego rada fraterni wraz z prośbą do prowincjała o jego zatwierdzenie na funkcję asystenta winna dołączyć pisemną zgodę kandydata (por. Dyrektorium, art. 17 pkt. 2g).

Asystowanie w praktyce wyraża się obecnością na spotkaniach fraterni przynajmniej raz w miesiącu. Wówczas jest sprawowana wspólna Eucharystia i Liturgia Godzin, a asystent głosi konferencję dla członków fraterni. Określa to Dyrektorium w art. 13 pkt. 2:

Nie rzadziej niż raz w miesiącu odbywają się spotkania z udziałem asystenta, połączone z Mszą Świętą.

Jednym z wymiarów towarzyszenia duchowego jest zachęta, wyrażona w Dyrektorium (art. 3 pkt. 4; art. 4 pkt. 5), aby asystent odbył osobistą rozmowę z kandydatem do zakonu przed rozpoczęciem postulatu, jak i z kandydatem przed obłóczynami i rozpoczęciem nowicjatu.

Dyrektorium zaleca, aby rada fraterni zwróciła się do asystenta z opinią na temat osób, które pragną złożyć profesję w zakonie – mówi o tym art. 5 pkt. 1 Dyrektorium:

O dopuszczeniu do profesji decyduje rada fraterni na pisemny wniosek zainteresowanego. Przed podjęciem uchwały rada wysłucha opinii przełożonego i mistrza formacji. Zaleca się, by rada zwróciła się także o opinię do asystenta.

Podczas uroczystości obłóczyn i profesji jest konieczna obecność asystenta. To on, wraz z przełożonym, przyjmuje do fraterni oraz przyjmuje profesję czasową lub wieczystą. Mówi o tym Reguła w punktach 16 i 17, a także ryt liturgii obłóczyn i profesji.

Asystent może uczestniczyć w obradach rady fraterni, jednak nie ma głosu czynnego – ma tylko głos doradczy, zatem nie uczestniczy w żadnych formalnych głosowaniach na forum rady. Mówi o tym art. 18 pkt. 2 Dyrektorium:

W posiedzeniach rady może uczestniczyć asystent zakonny z głosem doradczym.

Dyrektorium (art. 22 pkt. 2f) zachęca przełożonego fraterni, aby współpracował z asystentem zakonnym.

Podczas wyborów rady fraterni Dyrektorium (art. 19 pkt. 3) zaleca, aby jednym z dwóch skrutatorów był asystent.

Sytuacje nadzwyczajne

Dyrektorium (art. 19 pkt. 9) przewiduje też rolę asystenta w sytuacjach wyjątkowych, gdy zastępca przełożonego, zobowiązany do przeprowadzenia wyborów rady fraterni, nie jest zdolny do wywiązania się z tego obowiązku:

Wyjątkowo, gdyby zastępca przełożonego był z jakiegokolwiek powodu niezdolny do wywiązania się ze swych obowiązków, wybory przeprowadzi asystent. O niezdolności zastępcy przełożonego orzeka rada przed upływem swojej kadencji, w głosowaniu tajnym, zwykłą większością głosów. W takiej sytuacji wszystkie kompetencje zastępcy przełożonego, przewidziane w paragrafie niniejszym, przejmuje asystent. Jeśli niezdolność zastępcy przełożonego ujawni się po upływie kadencji rady, jego kompetencje przejmuje asystent z urzędu.

Inną nadzwyczajną sytuacją, gdy konieczna jest aktywność asystenta, jest nieprzeprowadzenie wyborów w terminie ustalonym w Dyrektorium art. 19. pkt. 1:

Wybory nowej rady odbywają się najwcześniej na ostatnim spotkaniu fraterni przed upływem kadencji ustępującej rady, nie później jednak niż trzy miesiące po upływie tej kadencji.

Wówczas obowiązuje art. 20 Dyrektorium, który brzmi:

1. W wypadku nieprzeprowadzenia wyborów w terminie wyżej ustalonym wybory przeprowadzi niezwłocznie asystent.
2. Jeżeli przeprowadzenie wyborów przez asystenta okaże się niemożliwe lub nieskuteczne, asystent mianuje przełożonego i na jego wniosek pozostałych członków rady.

Dyrektorium przewiduje, że w sytuacji zagrożenia życia kandydata do Zakonu może on złożyć profesję wieczystą bez żadnych formalności na ręce między innymi asystenta fraterni (por. art. 5 pkt. 6):

Jeśli kandydat znajduje się w obliczu śmierci, może złożyć profesję wieczystą bez żadnych formalności na ręce przełożonego, asystenta lub dowolnego kapłana. W razie niemożliwości skontaktowania się z którąś z wymienionych osób może przekazać swój zamiar komukolwiek, zobowiązując go do zawiadomienia macierzystej fraterni.